Blog

Van depressie naar creativiteit

Artikel in tijdschrift de Optimist 2018

Van depressie naar creativiteit

Door Modita van Zummeren

Veertig jaar lang heeft het mij gekost om me door de grijze tunnel van depressies heen te worstelen om aan het eind daarvan mijn creativiteit te mogen zien opbloeien. Achteraf gezien heb ik daarvoor niets anders hoeven doen dan dichter bij mijzelf komen.

‘Creativiteit is niet iets wat je doet. Je staat de universele kracht toe om via jou te werken. Jij wordt alleen maar een medium. Je geeft je handen, je lichaam, je hart, je 'zijn' aan het bestaan en dan zingt het bestaan een lied en wordt het eeuwig, zo eeuwig als het bestaan zelf. Alleen dat is creativiteit. Anders dan dit kan ik me niets creatiefs voorstellen', stelt

mijn spirituele leermeester Osho.

Ook noemt de Oosters mysticus depressie een teken van intelligentie. Het niet langer willen meebewegen met de massa, die zich op een neurotische wijze voortbeweegt in de richting van ambities, de laatste mode, de mooiste vakantiebestemmingen en een succesvol leven, handelend naar de heersende normen en waarden. Het ontbreekt soms aan moed om je uit de oude patronen los te worstelen.

Wat is er nu nodig in de depressie om je open te stellen voor deze universele kracht? Ik moest daarvoor bijvoorbeeld mijn kind-positie weer innemen. Dat was niet per se gemakkelijk. Ik moest mijn ego opgeven, waarin ik veel had geïnvesteerd door in emotioneel opzicht alsmaar te willen zorgen voor mijn moeder. Ik beschrijf dingen die mij geholpen hebben.

Unsupported block (numbered_list_item)

In de depressie is men de verbinding volledig kwijtgeraakt met het oudste gedeelte van de hersenen: het limbische systeem, waarin de gevoelens en emoties zich bevinden en van waaruit de motivatie ontspringt om bezig te gaan met dat, wat voldoening schenkt. Arts en psychiater dr. David Servan Schreiber schrijft hier heel helder over in zijn boek 'Uw brein als Medicijn'. Dit limbische systeem staat in nauw contact met het lichaam. Alles wat dan ook het lichaam activeert of in beweging brengt (sporten, lichaamsgerichte therapie, acupunctuur, tai chi, qi gong, yoga) brengt het limbische hersengedeelte tot leven. Bij depressie is elke beweging geblokkeerd, zowel geestelijk als fysiek. De handrem die onbewust strak wordt aangetrokken, houdt het emotionele brein gevangen in een veel te nauw keurslijf en maakt de emotionele verbinding met het zelf en de omgeving onmogelijk. Alles is grauw, vlak en grijs, zonder enig zicht op creativiteit. Er is een reden voor het handhaven van deze rem. Onbewust zet de ziel ons stil, om ons aan te sporen de diepste en donkerste negatieve kanten in onszelf te ontmoeten en deze te transformeren naar licht. Diep van binnen kunnen we ons niet meer verenigen met de oude levenswijze en verlangen we naar een nieuwe manier van

De actieve meditaties van Osho helpen om los te kunnen komen van oude vastgeroeste patronen. Door te starten met beweging, kunnen onderdrukte emoties worden ontladen, alvorens contact te maken met de innerlijke kern. Onder de depressie zitten vaak emoties als woede en verdriet verborgen. Wanneer deze erkend en geuit worden, gaat de levendigheid weer stromen. Het vlakke grijs van de depressie maakt dan plaats voor het vuur van de woede of de zachtheid en diepte van de tranen. De spontane bewegingen die kunnen worden gemaakt tijdens Osho meditaties zijn creatieve expressies op zich. Denk aan een dans die uit het niets ontstaat, of de wilde bewegingen van armen en benen tijdens het uiten van woede in de Osho Dynamische Meditatie, waarover meer informatie te vinden is op genietenvanmeditatie.nl.

Unsupported block (numbered_list_item)

‘Je kunt alleen creatief zijn als je een goed contact hebt met je moeder’, waren de woorden van de Japanse kunstenares Meera Hashimoto, die de

Maar wat is nu de relatie tussen het contact met onze moeder en creativiteit? Onze moeder is onze levensbron. Zij heeft ons gedragen in haar lichaam en ons op aarde gebracht. Daarna heeft ze ons gevoed, gekleed en van ons gehouden. Zij heeft ons het grootste geschenk gegeven: ‘het leven’. En alleen vanuit verbinding met dit leven kan creativiteit ontstaan.

Onze moeder is echter behalve geefster van ons leven ook vaak een bron van frustratie. In contact met haar lopen we onze diepste pijn op, wanneer het verlangen naar haar nabijheid niet wordt vervuld. Wanneer zij ons verlaat, al is het maar om even haar eigen ding te doen, kan dat ondraaglijk zijn. We bijten ons dan vaak vast in wat we niet gekregen hebben in de hoop dit alsnog te ontvangen, waarbij we alles wat er later in het contact met haar gebeurt in relatie zien tot de eerder opgedane pijn. We sluiten ons van haar af, om ons tegen een volgende afwijzing te beschermen. Dit afsluiten verhindert ons echter tevens nog langer van haar te kunnen ontvangen en hiermee blokkeren we dan tevens onze creativiteit.

Er is nog een manier om onszelf (zij het onbewust) te verhinderen van onze moeder te ontvangen, en dat is als we als kind emotioneel of fysiek voor onze moeder zijn gaan zorgen. Door dat zorgen voelen we ons vaak heel krachtig en belangrijk en in feite geeft het ook kracht. Maar het betekent ook, dat we geen kind meer kunnen zijn en dat we dus niet van onze moeder kunnen ontvangen. We blijven dan leeg achter. Dit is de leegte van de depressie. Vanuit deze leegte is creativiteit onmogelijk. We kunnen - en dat zeg ik uit eigen ervaring - alsnog kind van onze moeder worden (dat kan ook als zij niet meer leeft). Wat dan wel nodig is, is om het ego op te geven. Er is immers veel geïnvesteerd in het zorgen voor haar en het is een deel van de identiteit geworden. Maar wanneer er de bereidheid is dat op te geven, kan al het goede dat zij gegeven heeft alsnog ontvangen worden en het lot wat bij haar hoort bij haar worden gelaten. Ik heb dit alles mogen ervaren via familieopstellingen. Het heeft me mijn leven teruggegeven.

Unsupported block (numbered_list_item)

Het grootste lijden in mijn depressies was voor mij dat ik een lichaam had, een dak boven mijn hoofd en voedsel in mijn koelkast, maar dat ik niet wist waarvoor ik leefde. Toen mijn schematherapie (een therapievorm waarbij patronen ontdekt worden waarin je vastzit en waarmee je onderzoekt hoe je daarvan kunt loskomen) van drie dagen per week gedurende dertien maanden ten einde liep, wist ik nog niet wat ik voor werk zou gaan doen. Ik voelde dat ik geen arts meer wilde zijn en vertrouwde nog onvoldoende op mijn vermogen om fulltime Osho Meditaties te gaan geven, wat wel mijn verlangen was. Mijn creatief therapeute stelde toen voor dat ik, zonder aan werk te denken, plaatjes zou gaan verzamelen die mij aanspraken om daarvan een collage te maken. Dat sprak me aan, omdat ik hierbij mijn hersenen, die gepijnigd waren door het vele piekeren, niet hoefde te gebruiken. Ik pakte een stapel oude tijdschriften en begon. En warempel: waar ik tijdens mijn depressie nauwelijks keuzes kon maken, wist ik nu ineens welke plaatjes me aanspraken en welke niet. Ik sorteerde de plaatjes en plakte ze op vier grote groene vellen papier: de eerste met mensen die volledig opgingen wat ze aan het doen waren, de tweede met een bureau met een wekker erop (ik wilde graag flink aan de slag) en een hek dat wijd openstond (ik verlangde ernaar mensen te ontvangen), de derde met mensen die op allerlei plekken in de natuur aan het mediteren waren en de vierde met mensen die op verschillende plekken mediteerden, zoals in een rijdende trein of in een tuin onder de sterrenhemel. De vellen spraken me aan en mijn hart ging ervan open. Ik voelde dat ik wel degelijk wist wat ik diep van binnen wilde en mijn creativiteit stroomde via mijn hart, mijn armen, de schaar en de plakpot naar mijn collages, juist omdat ik nu niet nadacht en alleen maar contact maakte met wat mij van binnenuit bewoog.

Kort daarna stelde één van mijn groepsgenoten voor om uit speksteen een focus-steentje te maken: een symbool, dat me hielp om te focussen op wat ik wilde. Toen ik een mooi fonkelend steentje geslepen had en voor me op de tafel zette voelde ik ineens wat ik wilde: de Art Therapy Training gaan volgen van Meera. In die training vond ik door schilderen, de actieve Osho meditaties en familieopstellingen mijn leven terug. De drie elementen werken allemaal buiten het hoofd om en brengen een direct contact tot stand met het welbevinden, de ziel en het gevoelsleven dat bij depressie vaak op een heel laag pitje functioneert.

Het is dus mogelijk om van depressie naar creativiteit te gaan. Alles wat je bij je

Uit dankbaarheid en om anderen die met depressie worstelen nog meer handreikingen te bieden om met bewustzijn en zonder medicijnen uit een depressie te komen, heb ik een boek geschreven. Dit is in september verschenen:

Voor meer informatie:

Klik hier om de link te openen